Χθες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε δέσμη πρωτοβουλιών για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης της ΕΕ. Οι δύο κύριοι πυλώνες της νέας δέσμης μέτρων είναι η ανακοίνωση για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην ΕΕ και η νέα στρατηγική για την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση.

Αυτή η εργαλειοθήκη για την ψηφιακή δικαιοσύνη αποσκοπεί στην περαιτέρω στήριξη των κρατών μελών ώστε τα εθνικά τους συστήματα απονομής δικαιοσύνης να μεταβούν στην ψηφιακή εποχή και να βελτιωθεί η διασυνοριακή δικαστική συνεργασία στην ΕΕ μεταξύ των αρμόδιων αρχών. Όσον αφορά την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση, η Επιτροπή προετοιμάζει τους δικαστές, τους εισαγγελείς και τους επαγγελματίες του τομέα της δικαιοσύνης για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα, όπως η ψηφιοποίηση. Επίσης, αποσκοπεί στην προώθηση κοινής ευρωπαϊκής δικαστικής κουλτούρας με βάση το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Η κ. Βιέρα Γιούροβα, Αντιπρόεδρος αρμόδια για θέματα αξιών και διαφάνειας, δήλωσε: «Τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης πρέπει να συμβαδίζουν με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των πολιτών. Δεδομένου ότι τα εθνικά δικαστήρια είναι επίσης δικαστήρια της ΕΕ, υποστηρίζουμε σθεναρά αυτή τη νέα προσέγγιση για την ψηφιοποίηση των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Θα βελτιώσει την πρόσβαση στη δικαιοσύνη και τη συνεργασία στον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης της ΕΕ, καθώς και τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης, κ. Ντιντιέ Ρεντέρς, δήλωσε: «Οι δικαστές, οι δικηγόροι, οι εισαγγελείς —όλοι όσοι εργάζονται στον τομέα της δικαιοσύνης― πρέπει να φανούν αντάξιοι των προκλήσεων του 21ου αιώνα. Αυτό περιλαμβάνει τον εντελώς νέο κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης, τον οποίο πρέπει να διερευνήσουμε με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η πρόσφατη κρίση της νόσου COVID-19 αποτέλεσε ισχυρή υπενθύμιση της ανάγκης για ταχεία ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης. Είμαι πεπεισμένος ότι η δέσμη μέτρων που εγκρίναμε σήμερα [σ.σ. χθες] θα επιτρέψει τόσο στους πολίτες όσο και στις επιχειρήσεις, παντού στην Ένωση, να έχουν εύκολη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, όχι μόνο εκτός διαδικτύου, αλλά και ηλεκτρονικά.»

Ψηφιοποίηση των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης της ΕΕ

Η πανδημία της νόσου COVID-19 έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για επιτάχυνση της ψηφιοποίησης της δικαιοσύνης. Έχει καταστεί σαφές ότι οι επιχειρήσεις και οι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη και ηλεκτρονικά, από τον φορητό υπολογιστή τους στο σπίτι τους. Η χθεσινή ανακοίνωση για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην ΕΕ παρέχει μια εργαλειοθήκη για την προώθηση της χρήσης ψηφιακών εργαλείων από τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις αρχές της αναλογικότητας και της επικουρικότητας. Ας δούμε τέσσερα από τα εργαλεία που παρουσιάστηκαν χθες:

• Η ψηφιακή τεχνολογία ως βασική επιλογή στη διασυνοριακή δικαστική συνεργασία: Μέχρι σήμερα, πολλές δικαστικές διαδικασίες, μεταξύ άλλων και διασυνοριακές, εξακολουθούν να διεξάγονται σε έγχαρτη μορφή και μέσω ταχυδρομείου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επεξεργαστεί νομοθετική πρόταση για την ψηφιοποίηση των διαδικασιών διασυνοριακής δικαστικής συνεργασίας σε αστικές, εμπορικές και ποινικές υποθέσεις. Η έγκριση έχει προγραμματιστεί για το τέλος του 2021.
• Καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος: Το σύστημα διαχείρισης υποθέσεων του Eurojust, το οποίο επιτρέπει στον εν λόγω οργανισμό να διασταυρώνει διάφορες υποθέσεις για τον συντονισμό της καταπολέμησης του σοβαρού διασυνοριακού εγκλήματος στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας, πρέπει να επικαιροποιηθεί. Επιπλέον, οι τροποποιήσεις στην εντολή της Ευρωπόλ θα εισαγάγουν μια σχέση σύμπτωσης/απουσίας σύμπτωσης (hit/no–hit) μεταξύ της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και της Ευρωπόλ. Χάρη σε αυτές τις «συνδέσεις σύμπτωσης/απουσίας σύμπτωσης» μεταξύ των συστημάτων τους διαχείρισης υποθέσεων, ο Eurojust, η Ευρωπόλ και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα έχουν επίγνωση των εν εξελίξει ερευνών και διώξεων. Το 2021 η Επιτροπή θα παρουσιάσει επίσης νομοθετικές πρωτοβουλίες για την ψηφιακή ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με διασυνοριακές υποθέσεις τρομοκρατίας και τη δημιουργία πλατφόρμας συνεργασίας κοινών ομάδων έρευνας.
• Καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες: Οι ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων επιτρέπουν την εύκολη αναζήτηση πληροφοριών, ελαχιστοποιούν το κόστος για τους χρήστες και είναι ανθεκτικές σε κρίσεις. Συνεπώς, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενεργήσουν ώστε να ψηφιοποιήσουν τα μητρώα τους και να συνεργαστούν για την μεταξύ τους διασύνδεση.
• Εργαλεία ΤΠ για τη διασυνοριακή συνεργασία: Το e–CODEX (Επικοινωνία μέσω διαδικτυακής ανταλλαγής δεδομένων στον τομέα της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης) είναι το κύριο εργαλείο για την ασφαλή συνεργασία σε διασυνοριακές αστικές, εμπορικές και ποινικές διαδικασίες. Μέχρι σήμερα μόνο ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούν το e–CODEX. Με την έγκριση της χθεσινής νομοθετικής πρότασης, η Επιτροπή έχει ως στόχο να καταστήσει το e–CODEX χρυσό πρότυπο για ασφαλή ψηφιακή επικοινωνία σε διασυνοριακές δικαστικές διαδικασίες σε όλα τα κράτη μέλη. Από την 1η Ιουλίου 2023 η Επιτροπή θα αναθέσει το σύστημα αυτό στον οργανισμό eu–LISA. Ένα άλλο ψηφιακό εργαλείο είναι το eEDES (σύστημα ηλεκτρονικής ανταλλαγής ψηφιακών πειστηρίων), το οποίο ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούν για την ταχεία και ασφαλή ανταλλαγή ευρωπαϊκών εντολών έρευνας, αιτημάτων αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής και συναφών πειστηρίων σε ψηφιακή μορφή αντί ταχυδρομικώς. Με τη νομοθετική πρόταση που εγκρίθηκε χθες η Επιτροπή ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να συνδεθούν με το eEDES. Αυτά τα εργαλεία ΤΠ θα εκσυγχρονίσουν τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης της ΕΕ και θα δημιουργήσουν πραγματική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία.

Τα μέτρα αυτά θέτουν σε εφαρμογή την απάντηση της ΕΕ στην ανάγκη περαιτέρω ψηφιοποίησης των συστημάτων μας απονομής δικαιοσύνης. Θα χρηματοδοτηθούν με τους μηχανισμούς που είναι διαθέσιμοι στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ) 2021-2027 και του προγράμματος NextGenerationEU.

Ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση

Η ετήσια έκθεση του 2020 σχετικά με την ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση δείχνει ότι το 2019 περισσότεροι από 180.000 επαγγελματίες του τομέα της δικαιοσύνης —το 12,9 % του συνόλου των επαγγελματιών του τομέα της δικαιοσύνης στην ΕΕ— εκπαιδεύτηκαν στο δίκαιο της ΕΕ ή στο δίκαιο άλλου κράτους μέλους. Συνολικά, από την έγκριση της πρώτης στρατηγικής κατάρτισης των δικαστικών το 2011 έχουν εκπαιδευτεί 1,2 εκατομμύρια επαγγελματίες του τομέα της δικαιοσύνης στο δίκαιο της ΕΕ.

Η τρέχουσα δεύτερη έκδοση της στρατηγικής της ΕΕ για τη δικαστική κατάρτιση διευρύνει το πεδίο της κατάρτισης που προσφέρει η ΕΕ στους επαγγελματίες του τομέα της δικαιοσύνης σε νέους τομείς πολιτικής, όπως η ψηφιοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη, παρέχοντάς τους τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα. Θέτει επίσης φιλόδοξους στόχους: έως το 2024 το 65 % των δικαστών και εισαγγελέων και το 15 % των δικηγόρων θα έχει λάβει, σε ετήσια βάση, κατάρτιση σχετικά με το δίκαιο της ΕΕ. Η στρατηγική στηρίζει επίσης τους επαγγελματίες του τομέα της δικαιοσύνης στα Δυτικά Βαλκάνια και σε άλλες χώρες εταίρους της ΕΕ στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Επιπλέον, οι επαγγελματίες του τομέα της δικαιοσύνης θα είναι σε θέση να αναζητήσουν μαθήματα κατάρτισης σχετικά με το δίκαιο της ΕΕ μέσω της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κατάρτισης, η οποία εγκαινιάστηκε χθες για μια πρώτη δοκιμαστική φάση και έχει προγραμματιστεί να είναι πλήρως λειτουργική μέσα στο 2021.

Επόμενα στάδια

Η εργαλειοθήκη που παρουσιάζεται στη χθεσινή ανακοίνωση για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης θα συζητηθεί περαιτέρω με τις δημόσιες διοικήσεις, το δικαστικό σώμα, τις επαγγελματικές οργανώσεις του νομικού κλάδου και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, ώστε να διασφαλιστεί η άμεση και απτή συνέχεια. Η Επιτροπή και η προσεχής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ θα διοργανώσουν διάσκεψη της ΕΕ σχετικά με την κατάρτιση των δικαστικών την άνοιξη του 2021.

Ιστορικό

Η δέσμη αυτή συμβάλλει στην υλοποίηση των προτεραιοτήτων της Επιτροπής για μια νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή δημοκρατία και μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή.

Η ευθύνη για την κατάρτιση των δικαστών επιμερίζεται μεταξύ των κρατών μελών και αναπτύσσεται περαιτέρω με την υποστήριξη ορισμένων ενδιαφερόμενων μερών: πάροχοι κατάρτισης, καθώς και εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις επαγγελματιών του τομέα της δικαιοσύνης. Η ευρωπαϊκή δικαστική κατάρτιση βασίζεται στα διδάγματα που αντλήθηκαν από την έγκριση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την κατάρτιση των δικαστικών 2011-2020 και αντικατοπτρίζει τα αποτελέσματα της αξιολόγησης από την Επιτροπή της στρατηγικής 2011-2020 και της ευρείας δημόσιας διαβούλευσης που διεξήγαγε η Επιτροπή το 2018.

Στις 13 Οκτωβρίου 2020 το Συμβούλιο ενέκρινε συμπεράσματα με τα οποία ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία καθ’ όλη τη διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών. Το Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να αναπτύξει συνολική στρατηγική της ΕΕ για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης έως το τέλος του 2020.

Περισσότερες πληροφορίες

• Ανακοίνωση για την ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην ΕΕ
• Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής
• Νομοθετική πρόταση κανονισμού για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του συστήματος e–CODEX