Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις για τους νεοεισερχόμενους όταν εισέρχονται στην ΕΕ;

Οι μετανάστες και οι πολίτες της ΕΕ με μεταναστευτικό υπόβαθρο συχνά αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά τις διακρίσεις και την ανισότητα στην εκπαίδευση, την απασχόληση και τη στέγαση. Η εκμάθηση μιας νέας κουλτούρας, γλώσσας, κοινωνικών προτύπων αποτελεί επίσης πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι νεοεισερχόμενοι κατά την ενσωμάτωσή τους στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και αγορές εργασίας.

Καθώς η πανδημία του κορονοϊού έχει επηρεάσει τις ζωές όλων μας, τα άτομα με μεταναστευτικό υπόβαθρο μπορεί να είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα στον κορονοϊό λόγω των υψηλότερων ποσοστών φτώχειας, της διαβίωσης σε υπερπλήρεις κατοικίες και της εργασίας σε δουλειές όπου η τήρηση των φυσικών αποστάσεων είναι δύσκολη.

Σε τι διαφέρει αυτό το σχέδιο δράσης από το σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση του 2016;

Το νέο σχέδιο δράσης στηρίζεται στα επιτεύγματα του σχεδίου δράσης του 2016 αλλά το υπερβαίνει, καθώς προτείνει νέες δράσεις και ισχυρότερο πλαίσιο για την προώθηση της ενσωμάτωσης και της ένταξης, με επίκεντρο τα βασικά στοιχεία μιας επιχτυχούς ενσωμάτωσης και ένταξης στην κοινωνία υποδοχής: εκπαίδευση και κατάρτιση, απασχόληση και δεξιότητες, υγεία και στέγαση.

Το σχέδιο ασχολείται επίσης με οριζόντια θέματα όπως: η υποστήριξη εταιρικών σχέσεων μεταξύ των βασικών φορέων ενσωμάτωσης, η αντιμετώπιση του ρατσισμού και των διακρίσεων, η μέγιστη χρήση και ο αντίκτυπος της ενωσιακής χρηματοδότησης για την ενσωμάτωση και την ένταξη, η προώθηση της ενεργού συμμετοχής των μεταναστών και των πολιτών της ΕΕ με μεταναστευτικό υπόβαθρο στις κοινωνίες υποδοχής, η χρήση ψηφιακών εργαλείων και η παρακολούθηση της προόδου κατά τον σχεδιασμό πολιτικών ενσωμάτωσης και ένταξης με βάση αξιόπιστα στοιχεία. Το σχέδιο λαμβάνει επίσης υπόψη τις ειδικές ανάγκες διαφόρων ομάδων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται π.χ. οι πολίτες της ΕΕ με μεταναστευτικό υπόβαθρο, οι γυναίκες, οι θρησκευτικές μειονότητες και τα άτομα με αναπηρίες.

Πώς στηρίζει το σχέδιο τη βελτίωση των δεσμών μεταξύ των κοινοτήτων υποδοχής και των μεταναστών;

Η ενδυνάμωση τόσο των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο όσο και των κοινοτήτων υποδοχής ώστε να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία ενσωμάτωσης έχει ουσιαστική σημασία για την επίτευξη βιώσιμης και επιτυχημένης ενσωμάτωσης. Το σχέδιο δράσης θα στηρίξει τις τοπικές κοινότητες με τους εξής τρόπους: αναπτύσσοντας την ικανότητα των τοπικών και περιφερειακών αρχών να περιλαμβάνουν τις τοπικές κοινότητες κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων και προγραμμάτων ενσωμάτωσης, χρηματοδοτώντας σχέδια για την προώθηση εθελοντικών δράσεων που σχεδιάζονται από κοινού από τα άτομα με μεταναστευτικό υπόβαθρο και από τις κοινότητες υποδοχής, και προωθώντας προγράμματα καθοδήγησης και πλαισίωσης (mentoring) και προγράμματα φιλίας μεταξύ τοπικών κοινοτήτων και νεοεισερχομένων. Ένα βραβείο ενσωμάτωσης για τα σχολεία, τις τοπικές κοινότητες, τις καλλιτεχνικές και πολιτιστικές οργανώσεις, καθώς και τους αθλητικούς συλλόγους και τους συλλόγους νεολαίας θα προβάλει περισσότερο τη συμβολή τους στην ενσωμάτωση και την ένταξη των μεταναστών. Οι δράσεις αυτές θα βοηθήσουν επίσης τους νεοεισερχόμενους να αναλάβουν τις ευθύνες τους για την ενίσχυση των δεσμών με την κοινωνία υποδοχής.

Τι έχει πράξει η ΕΕ μέχρι τώρα στον τομέα της ενσωμάτωσης;

Τα κράτη μέλη είναι μεν κατεξοχήν υπεύθυνα για την εφαρμογή της κοινωνικής πολιτικής (όπως η ενσωμάτωση και η ένταξη), παράλληλα όμως η ΕΕ έχει στηρίξει δράσεις ενσωμάτωσης με ειδική χρηματοδότηση από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το πρόγραμμα Erasmus+ και άλλα ταμεία. Το 2016 η Επιτροπή ενέκρινε σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, το οποίο περιελάμβανε 50 δράσεις για την προώθηση της ενσωμάτωσης σε διάφορους τομείς. Ύστερα από την έγκριση του σχεδίου δράσης του 2016, η Επιτροπή συγκρότησε το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ένταξης με σκοπό να προωθήσει τις ανταλλαγές και την αμοιβαία μάθηση μεταξύ των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την ένταξη των μεταναστών. Το νέο σχέδιο δράσης συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής το οποίο αξιολογεί το σχέδιο δράσης του 2016· στην αξιολόγηση αυτή περιλαμβάνονται ορισμενες από τις πιο αποτελεσματικές και συναφείς δράσεις που υλοποιήθηκαν από το 2016 και εξής.

Ποιος είναι ο ρόλος της Επιτροπής στην εφαρμογή των πολιτικών ενσωμάτωσης και ένταξης;

Τα κράτη μέλη είναι μεν υπεύθυνα για την εφαρμογή των κοινωνικών πολιτικών, παράλληλα όμως η ΕΕ —και ειδικότερα η Επιτροπή— διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο, καθώς στηρίζει τα κράτη μέλη και άλλους βασικούς παράγοντες, όπως οι τοπικές και περιφερειακές αρχές. Η στήριξη αυτή παρέχεται με διάφορες μορφές, που κυμαίνονται από τη χρηματοδότηση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, πρόγραμμα Erasmus+, πρόγραμμα Invest EU και το επικείμενο πρόγραμμα «Πολίτες, ισότητα, δικαιώματα και αξίες»), στον σχεδιασμό καθοδήγησης και πρακτικών εργαλείων, τον συντονισμό, την παρακολούθηση και τη στήριξη εταιρικών σχέσεων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.

Γιατί προστίθεται η διάσταση του φύλου και η απαγόρευση των διακρίσεων στην ενσωμάτωση και την ένταξη των μεταναστών και πώς επιτυγχάνεται αυτό;

Τα άτομα βιώνουν τις διακρίσεις διαφορετικά, βάσει του φύλου τους, της ηλικίας τους, του θρησκευτικού τους υποβάθρου ή της εθνοτικής τους καταγωγής ή βάσει συνδυασμού των παραγόντων αυτών. Τα άτομα με μεταναστευτικό υπόβαθρο αποτελούν μια ποικιλόμορφη ομάδα, πράγμα που σημαίνει ότι οι καθιερωμένες πολιτικές θα πρέπει να προσαρμοστούν και να μετασχηματιστούν ώστε να ανταποκριθούν στις διάφορες ανάγκες τους. Για να γίνουν οι πολιτικές περισσότερο συμπεριληπτικές, θα χρειαστεί να καθιερωθούν στενές συνέργειες με τις υπάρχουσες και τις επικείμενες στρατηγικές της ΕΕ για την προώθηση της ισότητας και της κοινωνικής συνοχής, ώστε να εξασφαλίζεται ότι όλοι είναι πλήρως ενσωματωμένοι και συμμετέχουν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Αυτό θα επιτευχθεί ειδικότερα σε στενή συνεργασία με το επικείμενο σχέδιο δράσης με το οποίο θα υλοποιηθεί ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση του ρατσισμού. Επίσης, θα διαμορφωθούν συνέργειες με το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά, τη στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ 2020-2025, την επικείμενη στρατηγική για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού και την έκθεση για την ιθαγένεια της ΕΕ.

Σε ποια στοιχεία βασίζεται το σχέδιο;

Οι προτεινόμενες δράσεις βασίζονται στα διδάγματα που αποκομίστηκαν από το σχέδιο δράσης του 2016 για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, καθώς και στις διαβουλεύσεις που πραγματοποίησε η Επιτροπή από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο 2020 με ευρύ φάσμα παραγόντων. Στις διαβουλεύσεις αυτές περιλαμβάνεται μια δημόσια διαβούλευση καθώς και στοχευμένες διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη, με τοπικές και περιφερειακές αρχές, κοινωνικούς και οικονομικούς εταίρους, εργοδότες, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ιδρύματα, διεθνείς οργανισμούς, μετανάστες και πρόσφυγες. Επιπλέον, το σχέδιο δράσης βασίζεται σε στοιχεία και δεδομένα που έχουν συλλεχθεί από πληθώρα πρόσφατων ερευνών και μελετών που έχει διεξαγάγει η Επιτροπή στον τομέα αυτόν, για παράδειγμα το Ευρωβαρόμετρο του 2018 για την ένταξη, εκθέσεις του Κέντρου γνώσεων για θέματα μετανάστευσης και δημογραφίας, καθώς και την κοινή έκθεση ΟΟΣΑ-ΕΕ σχετικά με τους δείκτες ενσωμάτωσης.

Τι πράττει η ΕΕ για να εξασφαλίσει ότι ζητείται η γνώμη των κοινοτήτων μεταναστών σχετικά με τις πολιτικές που τους αφορούν;

Έχει ουσιαστική σημασία να ζητείται η γνώμη των ατόμων σχετικά με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών που τους επηρεάζουν άμεσα, τόσο για την αποτελεσματική χάραξη των πολιτικών όσο και για να ενθαρρύνεται το κοινό να συμμετέχει στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων για τις απόψεις των μεταναστών, την οποία απαρτίζουν άτομα με μεταναστευτικό υπόβαθρο, καθώς και οργανώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των μεταναστών. Η ομάδα αυτή θα συμμετάσχει ενεργά στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ που αφορούν την ένταξη, τη μετανάστευση και το άσυλο. Η πρώτη συνεδρίαση της ομάδας πραγματοποιήθηκε στις 12 Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους και συνέβαλε στην ανάπτυξη του σχεδίου δράσης.

Ποια είναι τα οφέλη της ένταξης των ατόμων με μεταναστευτικό υπόβαθρο στην οικονομία μας;

Όπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα του Κοινού Κέντρου Ερευνών, η πλήρης ενσωμάτωση των μεταναστών και των πολιτών της ΕΕ με μεταναστευτικό υπόβαθρο στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να αποφέρει μεγάλα δημοσιονομικά οφέλη. Γενικά, τα άτομα που γεννιούνται στην ΕΕ συνεισφέρουν περισσότερο δημοσιονομικά σε σύγκριση με τα άτομα που γεννιούνται εκτός της ΕΕ. Είναι όμως πιθανό να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση στο εγγύς μέλλον, εν μέρει λόγω της γήρανσης του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Επιπλέον, εάν οι κάτοικοι που έχουν γεννηθεί εκτός ΕΕ είχαν την ίδια συμμετοχή στην αγορά εργασίας και τους ίδιους μισθούς με αυτούς των ατόμων που έχουν γεννηθεί εντός της ΕΕ, οι κατά κεφαλήν καθαρές φορολογικές εισφορές για τον μέσο μετανάστη το 2035 θα αυξηθούν έως και στα 3.500 ευρώ.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα για το σχέδιο δράσης;

Η Επιτροπή θα εποπτεύει την υλοποίηση των δράσεων που προτείνονται στο σχέδιο και θα προβεί σε ενδιάμεση επανεξέταση στα τέλη του 2024. Η Επιτροπή θα αναπτύξει μια διαδραστική διαδικτυακή πλατφόρμα, η οποία θα φιλοξενείται στον ευρωπαϊκό ιστότοπο για την ένταξη, ώστε να παρακολουθείται η πρόοδος και να δίνεται η δυνατότητα σε ευρύ φάσμα εταίρων να συνεισφέρουν. Η Επιτροπή θα υποβάλλει επίσης τακτικές εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο.

Για περισσότερες πληροφορίες

Σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021-2027

Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής

Έκθεση με θέμα τη διαβούλευση σχετικά με την ενσωμάτωση και την ένταξη των μεταναστών και των ατόμων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών

Ανάλυση των απαντήσεων που δόθηκαν στη δημόσια διαβούλευση σχετικά με την ενσωμάτωση και την ένταξη των μεταναστών και των ατόμων που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών – Συγκεφαλαιωτική έκθεση

Δελτίο Τύπου: Ένταξη για όλους: η Επιτροπή παρουσιάζει σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021-2027

Ενημερωτικό δελτίο: Σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021-2027