Ευρωπαϊκή δημοκρατία: η Επιτροπή θεσπίζει νέους νόμους για την πολιτική διαφήμιση, τα εκλογικά δικαιώματα και τη χρηματοδότηση των κομμάτων

Αθήνα, 25/11/2021

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε σήμερα πρόταση σχετικά με τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης, στο πλαίσιο μέτρων που αποσκοπούν στην προστασία της ακεραιότητας των εκλογών και του ανοικτού δημόσιου διαλόγου. Οι προτεινόμενοι κανόνες θα απαιτούν κάθε πολιτική διαφήμιση να επισημαίνεται σαφώς ως τέτοια και να περιλαμβάνει πληροφορίες, όπως π.χ. το ποιος πληρώνει γι’ αυτήν και πόσο. Οι τεχνικές πολιτικής στόχευσης και ενίσχυσης θα πρέπει να εξηγούνται δημοσίως με άνευ προηγουμένου λεπτομέρεια, και να απαγορεύονται όταν χρησιμοποιούν ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα χωρίς τη ρητή συναίνεση του προσώπου. Η Επιτροπή προτείνει επίσης την επικαιροποίηση των ισχυόντων κανόνων της ΕΕ, αφενός, σχετικά με τους λεγόμενους «μετακινούμενους πολίτες» της ΕΕ και το δικαίωμα ψήφου τους στις ευρωπαϊκές και τις δημοτικές εκλογές, και, αφετέρου, σχετικά με τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και ιδρύματα.

Η Αντιπρόεδρος για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, κ. Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε σχετικά: «Οι εκλογές δεν πρέπει να είναι διαγωνισμός απροσδιόριστων και αδιαφανών μεθόδων. Ο κόσμος πρέπει να ξέρει γιατί βλέπει μια διαφήμιση, ποιος πλήρωσε γι’ αυτήν και πόσο, και ποια κριτήρια μικροστόχευσης χρησιμοποιήθηκαν. Οι νέες τεχνολογίες θα πρέπει να αποτελέσουν εργαλεία χειραφέτησης και όχι χειραγώγησης. Αυτή η φιλόδοξη πρόταση θα προσδώσει πρωτοφανές επίπεδο διαφάνειας στις πολιτικές εκστρατείες και θα περιορίσει τις αδιαφανείς τεχνικές στόχευσης.»

Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης, κ. Ντιντιέ Ρεντέρς, δήλωσε τα εξής: «Οι δίκαιες και διαφανείς εκλογές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος μιας δυναμικής και λειτουργικής κοινωνίας. Γι’ αυτό πρέπει να στηρίξουμε την ισότιμη και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή στις εκλογές του 2024 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις δημοτικές εκλογές σε ολόκληρη την ΕΕ. Με την πρόταση για την πολιτική διαφήμιση, καθιστούμε ασφαλή τη χρήση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της πολιτικής στόχευσης, προστατεύοντας έτσι τη δημοκρατική διαδικασία. Μαζί, σημειώνουμε πρόοδο στο κοινό μας έργο για τη δημοκρατία.»

Σαφείς κανόνες για τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης

Καθώς προχωρά η ψηφιακή μετάβαση, οι πολίτες πρέπει να μπορούν να διακρίνουν εύκολα αν βλέπουν πολιτικό περιεχόμενο το οποίο δημοσιεύεται επί πληρωμή, είτε στο διαδίκτυο είτε εκτός αυτού, και να είναι σε θέση να συμμετέχουν σε ανοικτές δημόσιες συζητήσεις, χωρίς παραπληροφόρηση, παρεμβάσεις και χειραγώγηση. Οι πολίτες θα πρέπει να είναι σε θέση να βλέπουν καθαρά ποιος χρηματοδότησε μια πολιτική διαφήμιση και γιατί. Στα κυριότερα μέτρα που ορίζονται στον προτεινόμενο κανονισμό σχετικά με τη διαφάνεια και τη στόχευση των πολιτικών διαφημίσεων περιλαμβάνονται τα εξής:

• Πεδίο εφαρμογής: Οι πολιτικές διαφημίσεις καλύπτουν τις διαφημίσεις που δημοσιεύονται από έναν πολιτικό παράγοντα ή που δημοσιεύονται για λογαριασμό του ή εξ ονόματός του· περιλαμβάνουν επίσης τις λεγόμενες «θεματικές διαφημίσεις», οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν το αποτέλεσμα εκλογών ή δημοψηφίσματος, νομοθετικής ή κανονιστικής διαδικασίας ή εκλογικής συμπεριφοράς.
• Επισήμανση διαφάνειας: Η επί πληρωμή πολιτική διαφήμιση πρέπει να φέρει σαφή επισήμανση και να παρέχει μια σειρά βασικών πληροφοριών: το όνομα του χορηγού, το οποίο θα πρέπει να εμφανίζεται εμφανώς και να συνοδεύεται από μια εύκολα προσβάσιμη ανακοίνωση διαφάνειας, η οποία θα περιέχει 1) το ποσό που δαπανήθηκε για την πολιτική διαφήμιση, 2) τις πηγές των χρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν και 3) τη διασύνδεση μεταξύ της διαφήμισης και των σχετικών εκλογών ή δημοψηφισμάτων.
• Αυστηροί όροι στόχευσης και ενίσχυσης: Θα απαγορευτούν οι τεχνικές πολιτικής στόχευσης και ενίσχυσης που χρησιμοποιούν ή συνάγουν ευαίσθητα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως η εθνοτική καταγωγή, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ή ο γενετήσιος προσανατολισμός. Αυτές οι τεχνικές θα επιτρέπονται μόνο κατόπιν ρητής συναίνεσης του ενδιαφερομένου. Η στόχευση θα μπορούσε επίσης να επιτρέπεται στο πλαίσιο των νόμιμων δραστηριοτήτων ιδρυμάτων, ενώσεων ή μη κερδοσκοπικών φορέων με πολιτικό, φιλοσοφικό, θρησκευτικό ή συνδικαλιστικό σκοπό, όταν αυτή στοχεύει τα μέλη των εν λόγω φορέων. Για πρώτη φορά θα είναι υποχρεωτικό, μεταξύ άλλων, να περιλαμβάνονται στις διαφημίσεις σαφείς πληροφορίες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους μια διαφήμιση στοχεύει ένα συγκεκριμένο άτομο· θα πρέπει επίσης να δημοσιεύονται οι ομάδες ατόμων που αποτελούν στόχο της διαφήμισης και να διευκρινίζονται τα κριτήρια, καθώς και τα εργαλεία ή οι μέθοδοι ενίσχυσης που χρησιμοποιούνται. Οι οργανώσεις που χρησιμοποιούν πολιτική στόχευση και ενίσχυση θα πρέπει να υιοθετήσουν, να εφαρμόσουν και να δημοσιοποιήσουν μια εσωτερική πολιτική σχετικά με τη χρήση τέτοιων τεχνικών. Εάν δεν πληρούνται όλες οι απαιτήσεις διαφάνειας, μια πολιτική διαφήμιση δεν θα μπορεί να δημοσιευτεί.
• Πρόστιμα για παραβάσεις: Τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να επιβάλλουν αποτελεσματικά, αναλογικά και αποτρεπτικά πρόστιμα όταν παραβιάζονται οι κανόνες για τη διαφάνεια της πολιτικής διαφήμισης. Στο πλαίσιο του προτεινόμενου κανονισμού, οι εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων θα παρακολουθούν ειδικότερα τη χρήση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στην πολιτική στόχευση και θα έχουν την εξουσία να επιβάλλουν πρόστιμα σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων.

Επικαιροποίηση των κανόνων της ΕΕ σχετικά με τα πολιτικά κόμματα και ιδρύματα της ΕΕ και σχετικά με τα εκλογικά δικαιώματα

Η Επιτροπή πρότεινε επίσης την αναθεώρηση των ενωσιακών κανόνων για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και ιδρυμάτων. Το τρέχον πλαίσιο είχε ορισμένα κενά, που εμποδίζουν τα κόμματα και τα ιδρύματα να λειτουργήσουν και να εκπληρώσουν την αποστολή τους, δηλ. να αντιπροσωπεύουν τη φωνή των πολιτών της ΕΕ. Οι επικαιροποιήσεις του κανονισμού αποσκοπούν στο να διευκολύνουν τις σχέσεις των ευρωπαϊκών κομμάτων με τα εθνικά κόμματα που είναι μέλη τους και σε διασυνοριακό επίπεδο, να αυξήσουν τη διαφάνεια, ιδίως όσον αφορά την πολιτική διαφήμιση και τις δωρεές, να μειώσουν τον υπερβολικό διοικητικό φόρτο και να αυξήσουν την οικονομική βιωσιμότητα των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και ιδρυμάτων.

Τέλος, η Επιτροπή πρότεινε να επικαιροποιηθούν οι ισχύοντες κανόνες για τις ευρωπαϊκές και τις δημοτικές εκλογές για τους πολίτες της ΕΕ που διαμένουν σε διαφορετικό κράτος μέλος από εκείνο της ιθαγένειάς τους («μετακινούμενοι πολίτες της ΕΕ»). Μολονότι υπάρχουν περίπου 13,5 εκατομμύρια τέτοιοι πολίτες, πολύ λίγοι απ’ αυτούς ασκούν το δικαίωμα ψήφου τους στις ευρωπαϊκές και δημοτικές εκλογές. Για να εξασφαλιστεί η χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών το 2024, η Επιτροπή προτείνει στοχευμένες τροποποιήσεις στις υπάρχουσες οδηγίες για τα εκλογικά δικαιώματα· οι τροποποιήσεις αυτές αφορούν, μεταξύ άλλων την υποχρέωση να ενημερώνονται προδραστικά οι πολίτες αυτοί σχετικά με τα εκλογικά τους δικαιώματα, τη χρήση τυποποιημένων υποδειγμάτων για την εγγραφή των ψηφοφόρων ή των υποψηφίων στους εκλογικούς καταλόγους, καθώς και τη χρήση της γλώσσας που ομιλείται ευρέως από τους μετακινούμενους πολίτες της ΕΕ που διαμένουν σε μια συγκεκριμένη χώρα. Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης διασφαλίσεις ώστε οι μετακινούμενοι πολίτες της ΕΕ να μην διαγράφονται από τους εκλογικούς καταλόγους στη χώρα καταγωγής τους.

Επόμενα βήματα

Οι προτάσεις θα συζητηθούν πλέον από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Για να εξασφαλιστεί ότι οι εκλογές του 2024 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγματοποιούνται με τα υψηλότερα δημοκρατικά πρότυπα, είναι θεμιτό οι νέοι κανόνες να τεθούν σε ισχύ και να εφαρμοστούν πλήρως από τα κράτη μέλη έως την άνοιξη του 2023, δηλαδή ένα έτος πριν από τις εκλογές.

Ιστορικό

Στις πολιτικές της κατευθύνσεις, η Πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε νομοθετικές προτάσεις για τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας όσον αφορά την επί πληρωμή πολιτική διαφήμιση και σαφέστερους κανόνες για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων, ως μέρος της προτεραιότητάς της για νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή δημοκρατία.

Στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2020, η Επιτροπή παρουσίασε την πρώτη της αξιολόγηση των προκλήσεων που συνδέονται με την πολιτική διαφήμιση και με θέματα που αφορούν τις νέες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη στοχευμένη διαφήμιση βάσει των προσωπικών δεδομένων των χρηστών. Ανεξάρτητα από το αν τα δεδομένα αποκτήθηκαν με ορθό τρόπο ή όχι, οι τεχνικές αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά για την εκμετάλλευση των τρωτών σημείων των πολιτών. Οι πολίτες της ΕΕ έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν αντικειμενική, ανοικτή και πλουραλιστική ενημέρωση. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι σχεδόν τέσσερις στους δέκα Ευρωπαίους έχουν εκτεθεί σε περιεχόμενο για το οποίο δεν μπορούσαν εύκολα να προσδιορίσουν αν πρόκειται για πολιτική διαφήμιση ή όχι.

Ο προτεινόμενος κανονισμός βασίζεται και συμπληρώνει τη σχετική ενωσιακή νομοθεσία, στην οποία περιλαμβάνεται ο γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων (ΓΚΠΔ) και ο προτεινόμενος νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ο οποίος, όταν εκδοθεί, θα καθορίσει περιεκτικούς κανόνες διαφάνειας, λογοδοσίας και σχεδιασμού συστημάτων για τη διαφήμιση σε διαδικτυακές πλατφόρμες, που θα καλύπτουν και την πολιτική διαφήμιση. Ο προτεινόμενος κανονισμός θα συμπληρωθεί επίσης με την επικαιροποίηση του αυτορρυθμιστικού κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση, η οποία βασίζεται σε πρόσφατα δημοσιευμένες κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής.

Ο κανονισμός για το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και των ευρωπαϊκών πολιτικών ιδρυμάτων είναι μια πρόσφατη νομοθετική πράξη, η οποία εφαρμόστηκε μόνο στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2019. Ωστόσο, εντοπίστηκαν ορισμένα κενά στο ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, τα οποία εμποδίζουν τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και ιδρύματα να εκπληρώσουν την αποστολή τους, δηλ. να συμβάλουν στη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πολιτικού χώρου. Συνεπώς, η Επιτροπή υποβάλλει σήμερα πρόταση αναδιατύπωσης του εν λόγω κανονισμού.

Οι πολίτες της ΕΕ που διαμένουν σε διαφορετικό κράτος μέλος από εκείνο της προέλευσής τους —οι μετακινούμενοι πολίτες της ΕΕ— έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στις δημοτικές εκλογές στο κράτος μέλος διαμονής τους. Ωστόσο, η προσέλευσή τους στις κάλπες είναι συχνά μικρότερη από την προσέλευση των πολιτών που είναι υπήκοοι του κράτους μέλους υποδοχής. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις περίπλοκες διαδικασίες εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους στο κράτος μέλος διαμονής τους ή στην έλλειψη σαφών πληροφοριών σχετικά με τα δικαιώματά τους. Αυτό δυσχεραίνει την άσκηση του δικαιώματος ψήφου από τους μετακινούμενους πολίτες της ΕΕ και, επομένως, υπονομεύει τα δημοκρατικά τους δικαιώματα. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανησυχίες, προτείνεται σήμερα να επικαιροποιηθεί το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, δηλαδή η οδηγία για την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η οδηγία για την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι κατά τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές.

Για περισσότερες πληροφορίες

Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τη δέσμη μέτρων για την ενίσχυση της δημοκρατίας και της ακεραιότητας των εκλογών

Ενημερωτικό δελτίο για την ευρωπαϊκή δημοκρατία: νέοι κανόνες διαφάνειας για την πολιτική διαφήμιση και στόχευση

Ιστοσελίδα για τα εκλογικά δικαιώματα – όλοι οι νομικοί φάκελοι και τα παραρτήματα

Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία

Press Release in English

Πηγή: Αντιπροσωπία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα