Νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο: καταγραφή των εξελίξεων και εντατικότερη καταπολέμηση της εκμετάλλευσης των μεταναστών

Αθήνα, 29/09/2021

Έναν χρόνο μετά την έγκριση της πρότασης νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, η Επιτροπή παρουσιάζει σήμερα έκθεση για τη μετανάστευση και το άσυλο.

Η Επιτροπή εγκρίνει επίσης ένα ανανεωμένο σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της παράνομης διακίνησης μεταναστών και μια ανακοίνωση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για την επιβολή κυρώσεων κατά εργοδοτών. Στη συνολική προσέγγιση της μετανάστευσης που επιδιώκεται στο πλαίσιο του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, οι πρωτοβουλίες αυτές αποσκοπούν στην πρόληψη της οργανωμένης εκμετάλλευσης των μεταναστών και στη μείωση της παράτυπης μετανάστευσης, σύμφωνα με τον στόχο του νέου συμφώνου για την προώθηση βιώσιμης και ομαλής διαχείρισης της μετανάστευσης. Οι πρωτοβουλίες θα αντιμετωπίζουν τις επίμονες προκλήσεις όσον αφορά την εξάρθρωση των ομάδων οργανωμένου εγκλήματος και θα ανταποκρίνονται στην ανάγκη προσαρμογής στις νέες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης διακίνησης μεταναστών με κρατική υποστήριξη, ως απάντηση στην κατάσταση που επικρατεί στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ με τη Λευκορωσία.

Ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, Αντιπρόεδρος αρμόδιος για την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής μας, δήλωσε τα εξής: «Την περασμένη εβδομάδα συμπληρώθηκε ένα έτος από τότε που παρουσιάσαμε τις προτάσεις μας σχετικά με ένα νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Και ενώ η πρόοδος όσον αφορά την έγκρισή τους είναι επώδυνα αργή, την ίδια στιγμή εξακολουθούν να κάνουν την εμφάνισή τους νέες και παλιές μορφές μεταναστευτικών προκλήσεων. Από τη συνεχιζόμενη πίεση στην Κεντρική Μεσόγειο έως την επιδείνωση της κατάστασης στο Αφγανιστάν και τη νέα πίεση στα ανατολικά μας σύνορα, όλες αυτές οι εξελίξεις καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό πλαίσιο ασύλου και μετανάστευσης. Οι προτάσεις του συμφώνου, αν εγκριθούν, θα μπορούσαν να βελτιώσουν σημαντικά την ικανότητα των κρατών μελών να αντεπεξέλθουν σ’ ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος. Και αν μας δίδαξαν κάτι τα τελευταία χρόνια είναι ότι η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών χωρίς συλλογική δράση δεν αποτελεί επιλογή. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να ενώσουμε τις προσπάθειές μας με στόχο την εξεύρεση λύσεων.»

Η κ. Ίλβα Γιούανσον, Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, δήλωσε τα εξής: «Έχουμε σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, και τα πρόσφατα γεγονότα καταδεικνύουν ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να επιτευχθεί πρόοδος σε ό,τι αφορά τις προσεκτικά ισορροπημένες προτάσεις μας: οι προτάσεις σχετικά με τον έλεγχο διαλογής και το Eurodac θα επιτρέψουν να διενεργούνται ορθοί έλεγχοι όλων των προσώπων που φθάνουν στην ΕΕ, ενώ παράλληλα θα συμπληρώνονται από τις προτάσεις μας σχετικά με την αλληλεγγύη. Η επίτευξη συμφωνίας όσον αφορά τον κανονισμό για τη θέσπιση πλαισίου για την επανεγκατάσταση θα βοηθήσει την Ευρώπη να υψώσει ισχυρότερη φωνή στην παγκόσμια σκηνή, δείχνοντας με ποιον τρόπο εμείς και τα κράτη μέλη παρέχουμε έμπρακτα προστασία στα άτομα που τη χρειάζονται. Έχουμε ισορροπία, τώρα χρειαζόμαστε αποτελέσματα.»

Έκθεση σχετικά με την πολιτική μετανάστευσης και ασύλου: Το νέο σύμφωνο έναν χρόνο μετά

Η σημερινή έκθεση καταγράφει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και τις βασικές εξελίξεις στην πολιτική μετανάστευσης και ασύλου κατά το τελευταίο ενάμισι έτος, προσδιορίζει τις βασικές προκλήσεις και υπογραμμίζει τις προοπτικές προόδου, καθορίζοντας τα βήματα που θα οδηγήσουν σε μια πιο ισχυρή, βιώσιμη και δίκαιη πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο.

Καλύπτει όλες τις πτυχές της διαχείρισης της μετανάστευσης. Περιλαμβάνει την τρέχουσα κατάσταση των μεταναστευτικών ρευμάτων, καταγράφει τις επιπτώσεις της πανδημίας, καλύπτει τη δράση των οργανισμών της ΕΕ για τη διαχείριση των συνόρων και το άσυλο, τη συνεχή στήριξη που παρέχει η Επιτροπή στα κράτη μέλη που υφίστανται πίεση, τη χρηματοδότηση, καθώς και το ζήτημα των παράνομων μετακινήσεων εντός της ΕΕ. Υπογραμμίζει την άμεση αντίδραση της ΕΕ στην κατάσταση στο Αφγανιστάν, τη στήριξη της ΕΕ προς την Ελλάδα και την αντίδραση στις αφίξεις από τη Λευκορωσία. Παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με την πρόοδο όσον αφορά την ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου και παρέχει πλήρη επισκόπηση της συνεργασίας με τις χώρες-εταίρους βάσει της νέας προσέγγισης που ορίζεται στο σύμφωνο. Η έκθεση εξετάζει επίσης την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την ενσωμάτωση και την ένταξη.

Η ΕΕ έχει λάβει πολλά μέτρα για να βελτιώσει την ικανότητά της να ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες προκλήσεις που ενέχει η διαχείριση της μετανάστευσης. Είναι πλέον ζωτικής σημασίας να επιτευχθεί ταχεία και εποικοδομητική πρόοδος στους νομοθετικούς φακέλους στο πλαίσιο του νέου συμφώνου, η οποία θα συμβάλει στην περαιτέρω ενίσχυση της ικανότητας της Ευρώπης να προστατεύει τα σύνορά της, να υποδέχεται υπό ανθρώπινες συνθήκες τα πρόσωπα που έχουν δικαίωμα εισόδου, καθώς και να αντιμετωπίζει όσους δεν έχουν αυτό το δικαίωμα με αξιοπρέπεια, σύμφωνα με τις αξίες και τις αρχές της ΕΕ.

Ανανεωμένο σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της παράνομης διακίνησης μεταναστών (2021-2025)

Η πρόληψη και η καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών αποτελεί βασικό στρατηγικό στόχο του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο και της στρατηγικής της ΕΕ για την Ένωση Ασφάλειας, ο οποίος απαιτεί συνεχή διεθνή συνεργασία και συντονισμό. Αξιοποιώντας την πρόοδο που έχει συντελεστεί με το πρώτο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών (2015-2020), η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον ύπατο εκπρόσωπο, θα προβεί στις ακόλουθες ενέργειες:

• θα αναπτύξει επιχειρησιακές εταιρικές σχέσεις για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης, με συγκεκριμένα εργαλεία στο πλαίσιο ολοκληρωμένων, ισορροπημένων, εξατομικευμένων και αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων για τη μετανάστευση, αξιοποιώντας περαιτέρω την εμπιστοσύνη και την αμοιβαία συνεργασία·
• θα αναπτύξει περαιτέρω όλα τα επιχειρησιακά, νομικά, διπλωματικά και χρηματοδοτικά μέσα που έχει στη διάθεσή της η ΕΕ, προκειμένου να απαντήσει στην εργαλειοποίηση της παράτυπης μετανάστευσης από κρατικούς φορείς, μεταξύ άλλων λαμβάνοντας συνακόλουθα μέτρα σε διάφορους τομείς πολιτικής, όπως οι θεωρήσεις, το εμπόριο, η ανάπτυξη, η χρηματοδοτική βοήθεια κ.ά. Η μερική αναστολή της συμφωνίας με τη Λευκορωσία για την απλούστευση της έκδοσης θεωρήσεων, την οποία προτείνει σήμερα η Επιτροπή, αποτελεί παράδειγμα τέτοιων μέτρων·
• θα βελτιώσει την εφαρμογή του νομικού πλαισίου για την επιβολή κυρώσεων στους διακινητές, μεταξύ άλλων μέσω του πρωτοκόλλου των Ηνωμένων Εθνών κατά της Λαθραίας Διακίνησης Μεταναστών από τη Γη, τη Θάλασσα και τον Αέρα, το οποίο συμπληρώνει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος και, σε ενωσιακό επίπεδο, τη «δέσμη μέτρων κατά της διευκόλυνσης της παράνομης μετανάστευσης»·
• θα βελτιώσει την εφαρμογή του νομικού πλαισίου για την προστασία από την εκμετάλλευση, συμπεριλαμβανομένων της οδηγίας για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, της οδηγίας για τα δικαιώματα των θυμάτων, της οδηγίας για τον τίτλο παραμονής και της οδηγίας για την επιβολή κυρώσεων κατά εργοδοτών·
• θα ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες διαδικτυακές πρακτικές και εργαλεία που διευκολύνουν την παράνομη διακίνηση, μέσω ενισχυμένης επιχειρησιακής συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών και των οργανισμών της ΕΕ·
• θα αυξήσει την έρευνα και τη συλλογή δεδομένων με στόχο την καλύτερη κατανόηση των μεταναστευτικών τάσεων, του χαρακτήρα και της εμβέλειας των εγκληματικών δικτύων, του αντικτύπου των πολιτικών για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης, καθώς και του τρόπου λειτουργίας των εγκληματικών δικτύων.

Ανακοίνωση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για την επιβολή κυρώσεων κατά εργοδοτών

Η παράνομη απασχόληση αποτελεί βασικό κίνητρο για την παράτυπη μετανάστευση. Είναι επιζήμια τόσο από ανθρώπινη όσο και από οικονομική άποψη, καθώς εκθέτει τους ανθρώπους στον κίνδυνο εκμετάλλευσης, προκαλεί απώλειες στα δημόσια οικονομικά και υποβαθμίζει τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Η οδηγία για την επιβολή κυρώσεων κατά εργοδοτών παρέχει ένα ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παράνομης απασχόλησης παράτυπων μεταναστών. Η σημερινή έκθεση προσδιορίζει δράσεις για τη βελτίωση της εφαρμογής της οδηγίας, για την αντιμετώπιση της αναποτελεσματικής χρήσης από τα κράτη μέλη των κανόνων σχετικά με τις κυρώσεις, τα προστατευτικά μέτρα και τις επιθεωρήσεις με σκοπό τον εντοπισμό εργοδοτών με καταχρηστική συμπεριφορά, και για την προστασία των μεταναστών από την εκμετάλλευση. Για να στηρίξει τα κράτη μέλη στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την εφαρμογή των από κοινού συμφωνηθέντων κανόνων της ΕΕ, η Επιτροπή:

• θα προωθήσει τον διάλογο με τις αρχές των κρατών μελών και διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ άλλων με την επαναλειτουργία, το 2021, της ειδικής ομάδας εμπειρογνωμόνων για την παράτυπη μετανάστευση όσον αφορά την οδηγία για την επιβολή κυρώσεων κατά εργοδοτών·
• θα στηρίξει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μέσω της συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι εθνικές αρχές εργασίας και μετανάστευσης, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι κοινωνικοί εταίροι, οι διεθνείς οργανισμοί και η ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας·
• θα παρακολουθεί συνεχώς την εφαρμογή της οδηγίας και θα εστιάζει στην αποτελεσματική επιβολή της, κινώντας διαδικασίες επί παραβάσει, αν το κρίνει σκόπιμο.

Έως το τέλος του 2022, η Επιτροπή θα εφαρμόσει τα μέτρα που παρουσιάζονται στην ανακοίνωση και θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα που θα έχουν επιτευχθεί στην επόμενη έκθεση εφαρμογής, η οποία αναμένεται να υποβληθεί το αργότερο το 2024. Στη συνέχεια, με βάση την πρόοδο που θα έχει συντελεστεί, η Επιτροπή θα εξετάσει κατά πόσον είναι δικαιολογημένες οι τροποποιήσεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου.

Ιστορικό

Η σημερινή δέσμη προτάσεων αποτελεί μία από τις δράσεις παρακολούθησης που προβλέπονται στο σύμφωνο, όπως ανακοινώθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Εκτός από τα στοιχεία που παρέχονται στην έκθεση για τη μετανάστευση και το άσυλο, νέα στατιστικά στοιχεία είναι διαθέσιμα σε ειδική ιστοσελίδα στατιστικών που επικαιροποιείται σήμερα. Τα πρόσφατα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η πανδημία COVID-19 είχε σημαντικό αντίκτυπο στη μετανάστευση το 2020, καθώς ο αριθμός τόσο των νόμιμων όσο και των παράτυπων αφίξεων μειώθηκε σε σύγκριση με το 2019. Προσωρινά στοιχεία δείχνουν ότι το 2020 ο πληθυσμός της ΕΕ συρρικνώθηκε κατά περίπου 300.000 άτομα, εν μέρει λόγω της μικρότερης καθαρής μετανάστευσης αλλά και λόγω του αυξημένου αριθμού θανάτων που προκάλεσε η πανδημία. Η μείωση των αφίξεων το 2020 ήταν προσωρινή, καθώς τα διαθέσιμα στοιχεία για το 2021 δείχνουν αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αυτό ισχύει ιδίως για τις παράτυπες αφίξεις στις διαδρομές της Κεντρικής Μεσογείου, της Δυτικής Μεσογείου και των ανατολικών συνόρων (από τη Λευκορωσία). Τα κράτη μέλη συνέχισαν να μειώνουν τη συσσώρευση αιτήσεων ασύλου προς διεκπεραίωση: στα τέλη Ιουνίου εκκρεμούσαν στην ΕΕ περίπου 700.000 αιτήσεις, ο χαμηλότερος αριθμός από τα μέσα του 2015.

Πηγή: Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα