Τα «ευρωπαϊκά πανεπιστήμια» αποτελούν διακρατικές συμμαχίες ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από όλη την ΕΕ που ενώνουν τις δυνάμεις τους προς όφελος των σπουδαστών, των εκπαιδευτικών και των κοινωνιών. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε 24 νέα δίκτυα ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που έρχονται να προστεθούν στις πρώτες 17 συμμαχίες οι οποίες επιλέχθηκαν ήδη από το 2019. Με τη χρηματοδοτική στήριξη των προγραμμάτων Erasmus+ και «Ορίζων 2020» τα εν λόγω δίκτυα ενισχύουν την ποιότητα, την κοινωνική ένταξη, την ψηφιοποίηση και την ελκυστικότητα της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας, δήλωσε τα εξής: «Η Επιτροπή έρχεται σήμερα να δώσει απάντηση στη βούληση των σπουδαστών να αποκτήσουν μεγαλύτερη ελευθερία στις σπουδές τους σε όλη την Ευρώπη, στις εκκλήσεις των εκπαιδευτών και των ερευνητών να επιτευχθεί αποτελεσματικότερη συγκέντρωση των γνώσεων και, τέλος, των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να εξασφαλιστεί συγκέντρωση των πόρων. Με 41 «ευρωπαϊκά πανεπιστήμια», 280 συμμετέχοντα ιδρύματα και έως και 287 εκατομμύρια ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ο Ευρωπαϊκός Χώρος Εκπαίδευσης γίνεται πια χειροπιαστή πραγματικότητα για πολλούς από εμάς.»
Η κ. Μαρίγια Γκαμπριέλ, επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, δήλωσε σχετικά: «Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένη που στα 41 δίκτυα ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων συμμετέχει πλέον ένα ευρύ φάσμα πανεπιστημίων από όλα τα κράτη μέλη και πέρα από αυτά. Η πανδημία της νόσου COViD-19 μας διδάσκει ότι μόνο εάν εμβαθύνουμε τη συνεργασία μας, απαλλαγμένοι από σύνορα και διαχωρισμούς σε επιστημονικούς τομείς και ξεχωριστές νοοτροπίες, θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την κρίση και να αποκτήσουμε ανθεκτικότητα. Τα δίκτυα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης.»
Τα 24 δίκτυα ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, τα οποία επιλέχθηκαν από 62 αιτήσεις που παρελήφθησαν, συγκεντρώνουν 165 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από 26 κράτη μέλη και άλλες χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus+ (βλ. παράρτημα). Τα δίκτυα αυτά θα εμβαθύνουν τη συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων, των σπουδαστών και του προσωπικού τους, και θα τους επιτρέψουν να συνενώσουν τους ηλεκτρονικούς και φυσικούς τους πόρους, τα μαθήματα, την εμπειρογνωμοσύνη, τα δεδομένα και τις υποδομές τους. Η σύσφιγξη των μεταξύ τους δεσμών θα ενισχύσει την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης και πέραν αυτής. Θα τους επιτρέψει να βελτιώσουν την χωρίς αποκλεισμούς πράσινη και ψηφιακή μετάβαση προς όφελος των σπουδαστών τους και όλων των Ευρωπαίων.
Τα δίκτυα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων αποδίδουν τους πρώτους καρπούς
Η Επιτροπή διεξήγαγε πρόσφατα έρευνα στα ήδη υφιστάμενα 17 δίκτυα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων που επιλέχθηκαν πέρυσι. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας το 96 % των ιδρυμάτων εξέφρασε την άποψη ότι θα ήταν καλύτερα προετοιμασμένα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού αν το δίκτυο τους είχε τεθεί σε πλήρη λειτουργία νωρίτερα (η λειτουργία τους ξεκίνησε πριν από 6 έως 9 μήνες). Πάνω από το 60 % των ιδρυμάτων υποστήριξε ότι η συμμετοχή τους σε δίκτυα «ευρωπαϊκών πανεπιστημίων» τα έχει ήδη βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες δυσκολίες εξαιτίας της κρίσης. Η δημιουργία κοινής εικονικής πανεπιστημιούπολης, η διοργάνωση κοινών συνδυαστικών μαθημάτων και η καθιέρωση κοινών διδακτικών μονάδων στα προγράμματα σπουδών όλων των συμμετεχόντων πανεπιστημίων αποτελούν κατάλληλα παραδείγματα. Τα «ευρωπαϊκά πανεπιστήμια» έχουν επίσης ως στόχο να στηρίξουν τη διά βίου μάθηση δίνοντας τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους κάθε ηλικίας να λαμβάνουν διαπιστευτήρια που βεβαιώνουν την ολοκλήρωση μαθημάτων ή προγραμμάτων επιμόρφωσης.
Τα δίκτυα ευρωπαϊκών πανεπιστημίων περιλαμβάνουν διάφορα είδη ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, από πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών, πολυτεχνεία και σχολές καλών τεχνών και ΜΜΕ έως πανεπιστήμια που καλύπτουν το σύνολο των πανεπιστημιακών κλάδων και εστιάζουν στην έρευνα. Σε αυτά συμμετέχουν περίπου 280 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από όλα τα κράτη μέλη και πέρα από αυτά, με έδρα όχι μόνο σε πρωτεύουσες αλλά και σε πιο απομακρυσμένες ευρωπαϊκές περιφέρειες. Η κάθε συμμαχία απαρτίζεται κατά μέσο όρο από επτά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ορισμένες συμμαχίες συνδυάζουν όλους τους πανεπιστημιακούς κλάδους. Άλλες πάλι έχουν ως επίκεντρό τους, για παράδειγμα, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την υγεία και την ευημερία, την ψηφιοποίηση και την τεχνητή νοημοσύνη, τις τέχνες, τις επιστήμες μηχανικών ή το διάστημα.
Συνολικά, για τα πρώτα 41 «ευρωπαϊκά πανεπιστήμια» διατίθεται προϋπολογισμός ύψους έως και 287 εκατ. ευρώ. Σε κάθε συμμαχία θα χορηγηθούν έως και 5 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα Erasmus+ και έως και 2 εκατ. ευρώ από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» για τρία έτη. Έτσι, θα αρχίσουν να εφαρμόζουν τα σχέδιά τους και θα προλειάνουν το έδαφος ώστε να ακολουθήσουν και άλλα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε όλη την ΕΕ. Η χρηματοδότηση και από τα δύο προγράμματα αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Η πρόοδος της κάθε συμμαχίας θα αποτελεί αντικείμενο στενής παρακολούθησης.
Στο πλαίσιο του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 η Επιτροπή πρότεινε η πρωτοβουλία «ευρωπαϊκά πανεπιστήμια» να χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα Erasmus σε συνεργασία με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» και άλλα μέσα της ΕΕ.

Ιστορικό
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την πρωτοβουλία «Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια» στους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενόψει της κοινωνικής συνόδου κορυφής του Γκέτεμποργκ τον Νοέμβριο του 2017, στο πλαίσιο ενός συνολικού οράματος για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το 2025. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία τον Δεκέμβριο του 2017 και απηύθυνε έκκληση για τη δημιουργία τουλάχιστον 20 συμπράξεων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων έως το 2024. Η έννοια «ευρωπαϊκά πανεπιστήμια» αναπτύχθηκε υπό την καθοδήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και οργανώσεις σπουδαστών.