Στις 12 Σεπτεμβρίου 2018, με την ευκαιρία της ομιλίας του για την κατάσταση της Ένωσης, οΠρόεδρος κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε:  «Πρέπει να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να μιλάμε με μία φωνή όταν πρόκειται για την εξωτερική μας πολιτική. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σήμερα η Επιτροπή προτείνει τη μετάβαση στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία σε συγκεκριμένους τομείς των εξωτερικών μας σχέσεων. Όχι σε όλους, αλλά σε συγκεκριμένους τομείς: ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μη στρατιωτικές αποστολές. Αυτό είναι δυνατό βάσει των ισχυουσών Συνθηκών και πιστεύω ότι έχει φθάσει πλέον η στιγμή να χρησιμοποιήσουμε τη «ρήτρα γέφυρας» που μας επιτρέπει να μεταβούμε στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία — τη «ρήτρα του χαμένου θησαυρού» της Συνθήκης της Λισαβόνας.»

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τρόπους για τη βελτίωση της ικανότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαδραματίσει μεγαλύτερο και αποτελεσματικότερο ρόλο στη διεθνή σκηνή. Ειδικότερα, ο Πρόεδρος κ. Γιούνκερ πρότεινε τα κράτη μέλη να κάνουν χρήση των υφιστάμενων κανόνων της ΕΕ για τη μετάβαση από την ομοφωνία στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία σε ορισμένους τομείς της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ. Αυτό θα επιτρέψει στην ΕΕ να καταστεί ισχυρότερος παγκόσμιος παράγοντας, να ενισχύσει την ικανότητά της να διαμορφώνει τα παγκόσμια γεγονότα και να επωμίζεται διεθνείς υποχρεώσεις.

Η Επιτροπή έχει προσδιορίσει τρεις συγκεκριμένους τομείς στους οποίους είναι δυνατό να γίνει αυτό, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό ότι η ΕΕ προωθεί τις αξίες της σε παγκόσμιο επίπεδο, υπερασπίζεται καλύτερα τα συμφέροντά της και λαμβάνει γρήγορα αποφάσεις για να: 1) ανταποκρίνεται συλλογικά σε επιθέσεις κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, 2) να εφαρμόζει αποτελεσματικές κυρώσεις και 3) να δρομολογεί και να διαχειρίζεται αποστολές μη στρατιωτικής ασφάλειας και άμυνας.

Αξιοποίηση των δυνατοτήτων των Συνθηκών

Μέσω διαδοχικών τροποποιήσεων της Συνθήκης, τα κράτη μέλη έχουν σταδιακά αυξήσει τις αποφάσεις που λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία. Ωστόσο, οι ισχύουσες διατάξεις της Συνθήκης, που επιτρέπουν μεγαλύτερη ευελιξία σε θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν ακόμα χρησιμοποιηθεί. Αυτό συμβαίνει με το άρθρο 31 παράγραφοι 2 και 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) — οι μεγάλες δυνατότητες του οποίου, έως τώρα, δεν έχουν αξιοποιηθεί. Στον σημερινό σύνθετο, συνδεδεμένο και αμφιλεγόμενο κόσμο, έχει έρθει η στιγμή να χρησιμοποιηθούν τα υφιστάμενα εργαλεία, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στην ΕΕ να προστατεύει τους πολίτες της, να προωθεί τα συλλογικά συμφέροντα και να διασφαλίζει τη σταθερότητα στις γειτονικές χώρες και πέρα από αυτές.

Ενώ η ΕΕ στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία έτη, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στις οποίες η ομοφωνία παρεμπόδισε την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και δεν επέτρεψε στην ΕΕ να ενεργήσει γρήγορα και δυναμικά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει, επομένως, επισημάνει συγκεκριμένους τομείς στους οποίους θα μπορούσε να βελτιωθεί σημαντικά η ικανότητα της ΕΕ για δράση. Στην ανακοίνωση που υπέβαλε σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει τους τομείς στους οποίους το Συμβούλιο θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις δυνατότητες των ισχυουσών Συνθηκών, ώστε να αυξήσει τη χρήση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία, διατηρώντας παράλληλα πνεύμα συναίνεσης εντός της ΕΕ. Η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της λήψης αποφάσεων στην εξωτερική πολιτική καθίσταται ακόμα πιο αναγκαία ενόψει μιας ενδεχόμενης μελλοντικής διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τους ηγέτες να συμφωνήσουν, στη σύνοδο κορυφής στις 9 Μαΐου 2019 στο Σιμπίου, για τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, κάνοντας χρήση του άρθρου 31 παράγραφος 3 της ΣΕΕ, της λεγόμενης«ρήτρας γέφυρας», σύμφωνα με το οποίο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (με ομοφωνία) εξουσιοδοτεί το Συμβούλιο να αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία σε ορισμένες περιπτώσεις της Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν:

1. Θέσεις σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα διεθνή φόρουμ·
2. Αποφάσεις για την επιβολή καθεστώτων κυρώσεων·
3. Αποφάσεις για μη στρατιωτικές αποστολές της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας.

Η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία ενδυναμώνει την Ένωση και συμβάλλει στην καλλιέργεια συναίνεσης

Σε άλλους τομείς, όπου η ειδική πλειοψηφία είναι ο κανόνας, ιδίως, στην εμπορική πολιτική της ΕΕ, η πείρα δείχνει ότι όχι μόνο ενισχύει τον ρόλο της ΕΕ ως παγκόσμιου παράγοντα, αλλά συνεπάγεται και αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων. Η προοπτική της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία αποτελεί ισχυρό καταλύτη για τη δέσμευση των κρατών μελών στην καλλιέργεια πραγματικής συναίνεσης και στην επίτευξη ενότητας. Συναίνεση σημαίνει επίσης μεγαλύτερη συμμετοχή στις αποφάσεις που λαμβάνονται.

Επιπλέον, η Συνθήκη προβλέπει ορισμένες προσαρμοσμένες διασφαλίσεις για την προστασία των βασικών συμφερόντων και των προνομίων των κρατών μελών στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας: Οι αποφάσεις με στρατιωτικές συνέπειες και συνέπειες στην άμυνα εξαιρούνται από την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία (άρθρο 31 παράγραφος 4 της ΣΕΕ). Επιπλέον, το άρθρο 31 παράγραφος 2 της ΣΕΕ προβλέπει «ρήτρα συγκράτησης», η οποία επιτρέπει σε ένα κράτος μέλος να αντιταχθεί σε απόφαση με ειδική πλειοψηφία για «ζωτικούς και δεδηλωμένους λόγους εθνικής πολιτικής».

Ιστορικό

Στους ακόλουθους τομείς πολιτικής εξακολουθεί συστηματικά η θέσπιση μέτρων να αποφασίζεται με ομοφωνία: φορολογία, κοινωνική ασφάλιση ή κοινωνική προστασία, προσχώρηση νέων χωρών στην ΕΕ, επιχειρησιακή αστυνομική συνεργασία και Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας — ακόμη και αν οι Συνθήκες προβλέπουν δυνατότητες προσφυγής σε πιο ευέλικτες μορφές λήψης αποφάσεων.

Η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπει τη δυνατότητα μετάβασης από τον σημερινό γενικό κανόνα της ομοφωνίας για τη λήψη αποφάσεων στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία. το άρθρο 31 παράγραφος 2 της ΣΕΕ δίνει στο Συμβούλιο τη δυνατότητα να αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία σε ορισμένες προκαθορισμένες περιπτώσεις. Η συγκεκριμένη «ρήτρα γέφυρας» για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας που προβλέπεται στο άρθρο 31 παράγραφος 3 της ΣΕΕ εξουσιοδοτεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να επεκτείνει περαιτέρω την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία σε θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, εφόσον τα κράτη μέλη συμφωνήσουν ομόφωνα. Και οι δύο διατάξεις της Συνθήκης αντικατοπτρίζουν την πεποίθηση ότι μια αποτελεσματική, έγκαιρη και αξιόπιστη Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας μπορεί σταδιακά να απομακρυνθεί από την ψηφοφορία με ομοφωνία, τουλάχιστον σε ορισμένους επιλεγμένους τομείς.

Όπως αναγνωρίζεται από τη δήλωση της Ρώμης του 2017, που υπογράφηκε με την ευκαιρία της 60ής επετείου της Συνθήκης της Ρώμης, η ανάγκη για μια ισχυρή ΕΕ είναι σημαντικότερη από ποτέ. Προκειμένου να καταστεί η Ένωση ισχυρότερος παγκόσμιος παράγοντας, ο Πρόεδρος κ.Γιούνκερ πρότεινε στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017 «να εξεταστεί ποιες αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής μπορούν να λαμβάνονται όχι πια με ομοφωνία, αλλά με ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία», γεγονός το οποίο θα συμβάλει στο να καταστεί η ΕΕ ένας αποτελεσματικότερος παγκόσμιος παράγοντας. Για τον σκοπό αυτό, στη δήλωση του Mesebergγια την ανανέωση των υποσχέσεων της Ευρώπης για ασφάλεια και ευημερία από την καγκελάριο της Γερμανίας, κ. Άγκελα Μέρκελ, και τον πρόεδρο της Γαλλίας, κ. Εμανουέλ Μακρόν, τον Ιούνιο του 2018 ζητήθηκε επίσης «να εξεταστούν νέοι τρόποι για να αυξηθεί η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της ΕΕ στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας» και «να διερευνηθούν δυνατότητες χρησιμοποίησης της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας στο πλαίσιο ενός ευρύτερου διαλόγου για την ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία όσον αφορά τις πολιτικές της ΕΕ».

Για περισσότερες πληροφορίες:

EΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ: Ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία: Ένα εργαλείο για μια αποτελεσματικότερη Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας της Ευρώπης

Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Ένας ισχυρότερος παγκόσμιος παράγοντας: μια αποτελεσματικότερη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ»

Ομιλία του προέδρου κ. Γιούνκερ για την κατάσταση της Ένωσης το 2018

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: βάσει του άρθρου 31 της ΣΕΕ

1. Οι εμπίμπτουσες στο παρόν κεφάλαιο αποφάσεις [ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 — ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ] λαμβάνονται ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο, πλην των περιπτώσεων στις οποίες το παρόν κεφάλαιο ορίζει άλλως. Η θέσπιση νομοθετικών πράξεων αποκλείεται.

Σε περίπτωση αποχής κατά τη διεξαγωγή ψηφοφορίας, ένα μέλος του Συμβουλίου δύναται να συνοδεύσει την αποχή του με τυπική δήλωση, σύμφωνα με το παρόν εδάφιο. Σ’ αυτή την περίπτωση, δεν υποχρεούται να εφαρμόσει την απόφαση, αλλά αποδέχεται ότι η απόφαση δεσμεύει την Ένωση. Εκφράζοντας πνεύμα αμοιβαίας αλληλεγγύης, το εν λόγω κράτος μέλος απέχει από οποιαδήποτε δράση, η οποία ενδέχεται να αντιτίθεται ή να εμποδίζει τη δράση της Ένωσης που βασίζεται σ’ αυτή την απόφαση, ενώ τα άλλα κράτη μέλη σέβονται τη θέση του. Εάν τα μέλη του Συμβουλίου που συνόδευσαν την αποχή τους με τη δήλωση αυτή αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το ένα τρίτο των κρατών μελών και ο πληθυσμός τους συγκεντρώνει τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ένωσης, η απόφαση δεν εκδίδεται.

2. Κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις της παραγράφου 1, το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία :

– όταν εκδίδει απόφαση που καθορίζει δράση ή θέση της Ένωσης βάσει απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που αφορά τα στρατηγικά συμφέροντα και τους στόχους της Ένωσης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 22, παράγραφος 1,

– όταν εκδίδει απόφαση που καθορίζει δράση ή θέση της Ένωσης μετά από πρόταση του ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, που υποβλήθηκε κατόπιν συγκεκριμένου αιτήματος που του υπέβαλε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, εξ ιδίας πρωτοβουλίας ή με πρωτοβουλία του ύπατου εκπροσώπου,

– όταν υιοθετεί απόφαση που προβλέπει την εφαρμογή απόφασης που καθορίζει δράση ή θέση της Ένωσης,

– όταν διορίζει ειδικό εντεταλμένο σύμφωνα με το άρθρο 33.

Αν μέλος του Συμβουλίου δηλώσει ότι, για ζωτικούς και δεδηλωμένους λόγους εθνικής πολιτικής, προτίθεται να αντιταχθεί στην θέσπιση απόφασης η οποία πρόκειται να ληφθεί με ειδική πλειοψηφία, δεν διεξάγεται ψηφοφορία. Ο ύπατος εκπρόσωπος αναζητεί, σε στενή διαβούλευση με το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος, λύση που να είναι αποδεκτή για το εν λόγω κράτος μέλος. Εάν δεν το επιτύχει, το Συμβούλιο μπορεί, με ειδική πλειοψηφία, να ζητήσει την παραπομπή του θέματος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ώστε να ληφθεί ομόφωνα απόφαση.

3. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να εκδώσει ομόφωνα απόφαση που ορίζει ότι το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία σε περιπτώσεις πέραν των προβλεπομένων στην παράγραφο 2.

4. Οι παράγραφοι 2 και 3 δεν ισχύουν για αποφάσεις με στρατιωτικές συνέπειες ή με συνέπειες στην άμυνα.

5. Όσον αφορά τα διαδικαστικά θέματα, το Συμβούλιο αποφασίζει με την πλειοψηφία των μελών του.

To δελτίο τύπου στον ιστότοπο της ΕΕ (Press Release in English)